Ayna testi nedir?
Ayna Testi Nedir?
Ayna testi, bir hayvanın yada bir kişinin, ayna görüntüsünün kendisine ilişkin bulunduğunu anlayıp anlamadığını ölçen bir bilimsel deneydir. Bu kontrol, kişinin öz farkındalık kabiliyetine haiz olup olmadığını idrak etmek için yapılır. Kısacası, testin amacı, deneklerin aynadaki görüntüyü başka bir canlı olarak değil, kendi yansıması olarak algılayıp algılamadığını belirlemektir.
Ayna testinin tıpta direkt bir teşhis aracı olarak kullanımı yaygın değildir. Ancak psikolojide, bilhassa gelişim psikolojisinde, bebeklerin ve minik evlatların öz farkındalık gelişimini kovuşturmak için mühim bir gösterge olarak kullanılır.
Ayna Testi Nasıl Yapılır?
Deney, çoğu zaman üç aşamada gerçekleştirilir:
- Aynaya Alıştırma Aşaması: Hayvan yada insan, bir aynanın bulunmuş olduğu ortama konulur ve aynaya tepkileri gözlemlenir. Bu aşamada, bir fazlasıyla hayvan aynadaki yansımasını başka bir canlı sanarak tehditkâr yada toplumsal davranışlar (hücum etmek, kur yapmak vb.) izah edebilir.
- İşaretleme Aşaması: Denek, anestezi altında yada dikkatini dağıtarak, yüzünün yada vücudunun görünür bir yerine (çoğu zaman alnına yada kulak arkasına) belirgin, kokusuz bir işaret (kırmızı nokta yada kir) konulur.
- Gözlem Aşaması: Denek yeniden aynanın önüne getirilir. Eğer denek, aynaya bakarken işareti farkına varır ve kendi vücudundaki lekeyi silmeye yada dokunmaya çalışırsa, bu, aynadaki görüntünün kendisine ilişkin bulunduğunu anladığına ve öz farkındalık kabiliyetine haiz olduğuna işaret eder. Eğer yalnız aynadaki görüntüye dokunuyorsa, bu kendisinin bilincinde olmadığı anlamına gelir.
Kendini Tanıdığı Anlaşılan Hayvanlar ve Kırmızı Nokta Deneyi
Ayna testini başarıyla geçen ve dolayısıyla kendini tanımış olduğu anlaşılan hayvanlar şunlardır:
- Şempanzeler
- Orangutanlar
- Goriller
- Bonobolar (Büyük insansı maymunlar)
- Yunuslar
- Katil Balinalar (Orca)
- Asya Fillerinin bazıları
- Saksağanlar (Memeli olmayan ilk hayvan)
Kırmızı Nokta Deneyi
“Kırmızı nokta deneyi”, ayna testinin en malum uygulamasıdır. Testin bu versiyonunda, deneğin yüzüne kırmızı, kokusuz bir boya yada işaret konulur. Amacı, deneğin aynadaki yansımasını inceleyerek yüzündeki bu yeni işareti fark edip etmediğini gözlemlemektir. Eğer denek, aynaya bakarken elini kendi yüzündeki kırmızı noktaya götürüp onu silmeye çalışırsa, bu fiil bilişsel öz farkındalığın bir kanıtı olarak kabul edilir. Bu, kişinin zihinsel bir tasviri (aynadaki görüntü) ile fizyolojik gerçekliği (kendi vücudu) içinde bir bağlantı kurabildiğini gösterir.