Sirkadiyen nedir tıp?
Sirkadiyen Ritim Nedir?
Nasıl Çalışır?
Sirkadiyen ritim, beynin hipotalamus bölgesindeki suprasiazmatik çekirdek (SCN) isminde olan minik bir yapı tarafınca denetim edilir. Gözlerden gelen ışık bilgisi, bu çekirdeğe iletilir ve vücudun gündüz yada gece bulunduğunu anlamasını sağlar.
Bu sistem, gece olduğunda beynin melatonin hormonu üretmesini tetikler. Melatonin, uykuyu teşvik eden bir hormondur. Gündüz ise ışıkla beraber melatonin üretimi durur ve vücut uyanıklık moduna geçer.
Sirkadiyen Ritmin Etkilediği Başlıca Durumlar
Sirkadiyen ritim yalnız uyku-uyanıklık döngüsünü değil, vücudun birçok temel fonksiyonunu da etkisinde bırakır:
- Uyku ve Uyanıklık Döngüsü: En malum etkisidir. Tertipli bir ritim, kaliteli bir uyku için şarttır.
- Hormon Salgılanması: Kortizol (stres hormonu) ve gelişme hormonu benzer biçimde birçok hormonun salgılanma zamanlamasını düzenler.
- Vücut Sıcaklığı: Gün içinde vücut sıcaklığının yükselip alçalmasını denetim eder.
- Metabolizma ve İştah: Yemek yeme alışkanlıklarını ve sindirim sisteminin emek harcama ritmini etkisinde bırakır.
- Bilişsel Performans: Dikkat, bellek ve sorun çözme kabiliyeti gün içinde sirkadiyen ritme bakılırsa değişim gösterir.
Neden Önemlidir?
Sirkadiyen ritmin bozulması, çağdaş yaşam tarzında sıkça karşılaşılan bir sorundur. Vardiyalı emek harcama, jet lag ve gece geç saatlere kadar ekran ışığına maruz kalmak bu ritmi bozabilir.
Ritim bozuklukları; uykusuzluk, sindirim sorunları, kilo alımı, depresyon ve diyabet benzer biçimde kronik hastalıklara davetiye çıkarabilir. Bu nedenle, tertipli uyku saatlerine uymak ve gün ışığından yeterince yararlanmak, sıhhatli bir yaşam için büyük ehemmiyet taşır.